Nagła Śmierć Łóżeczkowa -Jak uniknąć śmierci łóżeczkowej?

SIDS ( Sudden Infant Death Syndrome) czyli zespół nagłej śmierci łóżeczkowej niemowląt to temat, który nieustannie budzi u rodziców niepokój, obawy i wątpliwości. I słusznie, tym bardziej że pomimo ogromnego postępu w medycynie, do dziś nie jest znana bezpośrednia przyczyna SIDS i wg danych Amerykańskiej Akademii Pediatrii, w samych Stanach Zjednoczonych podczas snu umiera około 3500 niemowląt rocznie. 

Rodzice cały czas zadają pytania, jaka jest przyczyna nagłej śmierci niemowląt i jak można jej zapobiec. Niestety nie ma jednoznacznej odpowiedzi na żadne z tych pytań, ale lekarze wymieniają czynniki ryzyka, mogące mieć wpływ na ten problem i zarówno polscy lekarze, jak i Amerykańska Akademia Pediatrii przedstawiają wytyczne dotyczące bezpiecznego snu dzieci i zapobiegania SIDS.

Czynniki i predyspozycje, zwiększające ryzyko wystąpienia nagłej śmierci niemowląt:

SIDS dotyczy najczęściej niemowląt między 2 a 6 miesiącem życia i spotyka w szczególności chłopców. Na wystąpienie zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej może mieć wpływ niska waga urodzeniowa oraz wcześniactwo, czyli przyjście dziecka na świat między 22 a 37 tygodniem ciąży. W przypadku zagrożenia SIDS istotne są także wady rozwojowe, w szczególności mózgu, infekcje układu oddechowego czy brak szczepień.

Na wystąpienie SIDS mogą również mieć wpływ predyspozycje genetyczne. Jeżeli w najbliższej rodzinie dziecko zmarło wskutek zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej, to ryzyko jego wystąpienia u kolejnego dziecka jest znacznie większe. Brak opieki przedporodowej, choroby czy problemy podczas ciąży również niosą niebezpieczeństwo SIDS.

Może mieć na to wpływ także wcześniactwo rodziców, palenie papierosów w najbliższym środowisku dziecka przed i po jego urodzeniu, picie alkoholu, zażywanie narkotyków, otyłość matki, a nawet niski status ekonomiczny i wykształcenie rodziców. 

Jak zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej?

Zalecenia Amerykańskiej Akademii Pediatrii, a także europejskich i polskich lekarzy, dotyczące zarówno bezpiecznego snu niemowląt, jak i zapobiegania SIDS są w większości spójne i brzmią następująco: 

Dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia, a w szczególności niemowlęta powinny spać na plecach. Jest to jedyna bezpieczna dla nich pozycja i to w niej powinny być układane do snu. Dzieci cierpiące na refluks żołądka i wcześniaki także powinny spać płasko na plecach. Niemowlęta mogą leżeć na brzuszku, ale tylko pod opieką osób dorosłych i kiedy są wybudzone, natomiast spanie na boku zwiększa ryzyko wystąpienia SIDS.

Niemowlęta powinny spać na nowym, twardym materacu, który posiada certyfikat bezpieczeństwa. Materac musi być sztywny, zachowujący kształt i gwarantujący podparcie tak, aby dziecko nie zapadało się z nim, ani nie miało możliwości przewrócenia się na bok czy na brzuszek.

Materac powinien być przykryty dokładnie przylegającym do niego prześcieradłem, a ochraniacz zabezpieczający materac przed zmoczeniem, powinien być cienki i także płasko przylegający.

W łóżeczku nie powinny się znajdować żadne luźne przedmioty, w postaci kocyków, poduszek, kołder czy maskotek, które niosą niebezpieczeństwo uduszenia się dziecka. Należy również zrezygnować z baldachimów nad łóżeczkiem i ochraniaczy na szczebelki. Z okolicy miejsca do spania należy usunąć też wszystkie zwisające przedmioty: taśmy, sznurki od zasłon i rolet oraz przewody elektryczne.

Nie powinno się przyzwyczajać dzieci do spania w bujaczkach, fotelikach samochodowych, huśtawkach czy nawet nosidełkach. Niemowlęta, które nie ukończyły 4 miesiąca życia są szczególnie narażone na przyjmowanie pozycji, stwarzających ryzyko niedrożności dróg oddechowych i uduszenia się. Przenosząc dziecko w chustach lub nosidłach należy pamiętać, aby główka niemowlęcia była nad tkaniną, aby jego twarz była widoczna, a jego nos i usta miały swobodny dostęp do powietrza. Jeśli dziecko zaśnie w foteliku, bujaczce czy nosidle, należy je przenieść do łóżeczka i położyć płasko na plecach.

Należy unikać przegrzewania dzieci i zasłaniania niemowlęcej główki. Choć nie istnieją wytyczne dotyczące konkretnej temperatury, jak powinna być w pomieszczeniu, w którym śpi dziecko, istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej z powodu przegrzania. Dzieci powinny być ubrane odpowiednio do panującego klimatu i mogą mieć na sobie jedną warstwę ubrania więcej niż dorośli. Należy zwracać uwagę czy niemowlę się nie poci bądź czy nie ma zbyt ciepłej klatki piersiowej. Nie należy okrywać głowy dziecka - wówczas ciało niemowlęcia nie ma, którędy odprowadzać ciepła.

Zdaniem pediatrów przez pierwsze sześć miesięcy życia dziecko powinno być karmione wyłącznie mlekiem matki. Oznacza to, że niemowlę nie powinno dostawać żadnych innych posiłków. Dopiero po szóstym miesiącu życia można wprowadzać nowe pokarmy.

Należy unikać ekspozycji dziecka na dym papierosowy. Zarówno palenie przez matkę w ciąży, jak i po urodzeniu dziecka niesie niebezpieczeństwo wystąpienia SIDS. Czynnikiem zwiększającym ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej jest nie tylko sam dym tytoniowy, ale również oddech palacza, zapach ubrań przesiąkniętych dymem jak również substancje smoliste osadzające się na meblach, ścianach czy odzieży.

Powinno się unikać alkoholu i narkotyków – zarówno w ciąży, jak i po urodzeniu dziecka. Naukowcy rekomendują szczepienie niemowląt zgodnie z kalendarzem szczepień. Pomimo tego, że nie udowodniono związku przyczynowego pomiędzy szczepieniami a SIDS, to istnieją dowody sugerujące, że szczepionki wykazują działanie ochronne przed nagłą śmiercią niemowlęcą.

Kobiety w ciąży do ostatnich jej tygodni powinny być pod stałą opieką medyczną i przestrzegać zaleceń lekarza prowadzącego ciążę. Niewskazane jest korzystanie z modnych, domowych urządzeń do monitorowania oddechu i pracy serca niemowląt. Do dziś nie ma dowodów na to, że urządzenia te redukują ryzyko SIDS.

Półroczne niemowlę potrafi już przetaczać się w pozycji leżącej z pleców na brzuch. Kiedy dziecko potrafi utrzymać pozycję na boku, dochodzi do zanikania funkcji chwytnej stopy i wykształca się czynność podporowa stopy. Oparcie stopy na podłożu i jej docisk powoduje wzmocnienie mięśni odpowiedzialnych za wysklepienie stopy i stanowi przygotowanie do osiągnięcia pionowej sylwetki ciała.

Na przełomie szóstego i siódmego miesiąca dziecko przyjmuje pozycję czworaczą. Stopy opierają się wówczas na grzbietach.

Około 2 miesięcy później, podczas czworakowania stopa dziecka nadal intensywnie pracuje. Z opisanej wyżej pozycji człowiek naturalnie zaczyna przechodzić w pozycję półklęczącą i klęczącą. Stopa ulega stabilizacji w podparciu na podłożu. Równocześnie dochodzi do przygotowania stopy do wstania.

Przed ukończeniem swojego pierwszego roku życia dziecko podnosi się do pozycji stojącej. Stopa wówczas aktywnie dopasowuje się do podłoża. Zaś w kolejnych etapach swojego życia dziecko zaczyna stawiać już pierwsze kroki.